NAVENDA NUÇEYAN- Dosya: Kooperatîf
“Li Kurdistanê di roja me ya îrô de aborî bi temamî wekê amûrekî sixurkirin û zilmê tê bikaranîn. Civakê bêkar û birçî dihêlin û zorê lê dikin da ku xwe ji tevahiya rengên xwe yên civakî qût bike. Bi tevahî saziyê maddî û manewî yên karibin ji civakê re xizmetê bikin têne pûçkirin.
Her welatî divê weke endamekî komine bijî. Em divê ji bîr nekin ku endambûna kom an jî kominekê di heman demê de timî aliyekî xwe yê demokratîk heye. Kooperatîf, fabrîke, weqif, komel û rêxistiniyeke civakî dikare bibe kominek. Kesê ku di nava komun an jî civatê de jiyan dike heya dawiyê diparêze û dide jiyankirin. Ger em dixwaazin kominal, bi hevdû re bijîn lazime rêbazên me yên kar û şuxil jî li gorî vê kominal ben. Ji bo vê em Kooperatîf bikartînin. Kooperatîf di bingehê xwe de rêbazê karkirina kominalê. Ji bo pêwsitiyên civakê dikarin werin tamamkirin, bê ku yekê ji berhemên keda xwe bêpar bimîne em di nava kooperatifan xebatê xwe bi rêxistin bikin.
Li gorî vê kooperatîf çiye?
Ji bo kooperatîfan serkeftî bin, beşdarbûna çalak a endamên û rêvebirina rast girînge. Kooperatîf li ser bingeha rêgêzen xwe ya xweser xwe rêxistin dike. Tê de endamên wan xwedî mafên wekhev in û li ser endamtiya vekirî û dilxwazî ava dibe. Ger bi armancên kooperatîf re lihevhatî be, wê demê her kesek dikare bi dilxwazî bibe endam. Giringe ku em bejin, di kooperatifan de patron an jî cef weke di kargehên cuda de nînin. Berdefkên kooperatîf hene ku ji nav endamên kooperatîfê de tên hilbijartin. Hemû biryarên kooperatîf bi hemû endaman re tên parvekirin û di civinan de bi hev re dighijin encamekê. Di di nava kar de pirsgirek derdikevin, ev pirsgirek bi civin, rexne û rexnedayîn dikarin werin çareserkirin. Ji ber ku kooperatîf fikre demokratîk û azadiya jinê esas digre, di nava kooperatîfê de cih ji bo bêadaletî û zor nîne.
Her wiha dema kooperatîf berhemên xwe derdixe, hemû endamên kooperatîf jê feyda digrin. Dema ku qezenc têne çêkirin, ji bo pêşveçûna kooperatîfê an jî di nav endaman de têne parve kirin. Wisa fonekê sabit nîne, jî ve zedetir qezença giştî ya kooperatîf li ser endamam bi awahiyekê wekhev tê belavkirin.
Ser vê esasê komîte, ji ber ku projeyên xwe bixin jiyanê, li gorî pêdiviyan ber bi rêxistinbûna yekîne, koperatîf û akademian ve diçin. Ew yekîne, koperatîf û akademî terze jiyan û xebata komunal esas digirin. Her kominekê, taxekê, gund, ji bo avakirina aboriya xwe berpirsyar e.
Em çawa dikin kooperatifekê ava bikin?
Minak dema em li gundekê bin û erdê her malbatekê heye, ama amûrên çandinî li cem her malbatê nîn be û erdê her malbatê ji têre nake ji bo hemû pêwistiyên xwe bê tamam bike, vê demê gundî dikarin xwe komî li ser hev bikin, erdên gund bi hev re biçînin. Hemû gundî kom dibin, bi hev re biyar dikin li kudere çi were çandin, piştre li gorî pewistî herkes di cihekê de tê erkdarkirin ji bo ku li berheman mezê bike, mezin bike. Hemû bi hev re kar dikin. Dema wexte komkirinê tê, berhemê çandinî li ser hemû gund tê belavkirin. Li gorî pewistiyên her malekê gund bi hev re biyar digre kijan mal çiqas dibe. Wisa kes birçî namîne û li cem kesek jî berhemên zedê kom nabin. Tebaqyên jêr-jor, zengîn-feqir wisa ji holê radibin.
Li ser vê esasê, li gorî pêwîstiyê di her qadê de koperatîfên hilberandin û bazirganiyê ava dike. Dibe ku li cihekê kooperatifa çandinî were avakirin, cihekê din ya mirşika, cihekê din jî ya çila. Ev cih dikarin hevdû tamam bikin û bi hev dû re di nava dan û standinekê de ne.
Kooperatîf ewê ku ji aliyê kesan ve ji bo pêdiviyên xwe yên aborî, civakî û çandî yên hevpar bi cih bînin, bi awayekî demokratîk ava bikin ne. Ji bo berhemên hevpar tê xebitandin. Li ser vê esasî Kooperatîf li ser nirxên bingehin ên wekî hevgirtin, wekhevî û edaletê tenê damezrandin û bi gelemperî di warên cur be cur ên wekî çandinî, xanî, serfkirin û darayî de kar dikin.
Cûrên Kooperatîvan Çî Ne?
Di nava civakê de Koopertîf bi erka tamamkirina hemû pewistiyên maddî û manewî yên derdikevin radibe. Li gorî vê bi saziyên din, bi taybet bi kominan re di nava tekîliyekê xurt de ye. Ji bo karibe pewistyên heyî tamam bike, hertim di nava dan û standinekê de ye. Di nav hev de jî kooperatîf tekîliya xww bi hev dû re hene û hevdû tamam dikin. Ji bo xwe bighînin hemû karan, cûreyên kooperatîf hene. Koopertîfên Xanî bi ji bo peydakirin û avakirina mal û warên guncaw ji bo endamên xwe û hemû endamên komînan re mijul dibe. Cûreyekê din kooperatîfên çandî ne, ew bi çandînî û komkirin û belavkirina berheman re mijûl dibe.
Rola Civakî di Kooperatîfê de:
Kooperatîf saziyên girîng in ku hevgirtina civakî xurt dikin û tevkariyê li aboriya heremî dikin. Hevgirtina civakî, kooperatîfan dihêle ku kesan bigihijin armancên hevpar, ev yek jî hevgirtina civakî zêde dike. Bi xebatên bi hev re, endam hem destkeftiyên ferdî û hem jî civakî bi dest dixin. Tevkariya aboriya herêmî jî li ser vê esasê girînge. Bi rêya kooperatîfan hilberînerên herêmî dikarin berhemên xwe pêşkêşî bazarek berfireh bikin, ev jî dibe alîkar ku aboriya herêmî pêşvê bibe.
Em dikarin bejin ku heya pergala kooperatîf xurt nabe, em nikarin hinek pirsgirekên civakî jî çareser bikin. Taybet ferqa di navbera feqîr û zengîn de dikare bi kooperatîfan ji holê were rakirin, ji ber ku di nava kooperatîfan de kes bêpar nabîne. Herkesî ku ked ji bo civaka xwe dide, ji vê jî feydê digre. Li hemberî fikre û xeyalên çewt ku lazime mala te bibe ya herî xweş, seyareya te ya herî buha, kooperatîf civakekê bi adalet û wekhev pêşbînî dike. Civakekê ku tê de kes bê mal û birçî namîne hedef digre.”
https://www.youtube.com/watch?v=D_zqpdZXkZ0
