NAVÊNDA NÛÇEYAN –
Zerwan Rojhilat
Di diroka desthilatdariyê de her hêz xwe li ser esasê firehkirina erdên deshildarî yanî cihên ku werin dagirkirin bername dike, her hêzek ku bi aqlê dewlet û desthiladar hatibe damezrandin di bingeha fikrandina wî de dagirkerî mijareke esasiye. Tenha li benda dema guncave ku hêza xwe ji bona wê kom dike.
Rusya wek damezrawek slavî bi dirêjahiya dîrokê di erdnigariya kafkas û slavan de xwedî gotinbuye. Dagirkerek berdewambûye. Heta niha çend şêwazê dewletî guhertibe jî wek hêzeke heşmûnger û dagirker tevgeriya ye. Piştî hilweşîna Çar di sedaya 20. De ku Sovyet hat damezrandin şêwazê rêvebirina Rus jî ji bo demek kurt hat guhertin, bes di destpêka avakirina Sovyet de êrîşa Stalin li ser Gurcistan û netewên din derket ku karekterê dagirkeriya li ser navê slavî wek xwe berdewame. Şerê cihanê 2 yem û berdewamiya şerê sar li dinyayê Rûsya ji bo hejmûna xwe firehtir bike hewl da ye. Dagirkirina Afxanîstan û êrîşê berdewamî li ser rojhilatê Evrupa ranewestandin. Ev ji bo diroka nez wisa ye. Di heman demê de komalkujiyên ku li ser Polonya û Ukranya pêk anî. Piştî belavbûna Sovyet demek kurt desthilastdarên Rus ketin nava gêşavekî dem kurt, bes piştî 2000 an xwe jinûva li ser esasê dagirkir veger ji bo hêza Çarî hat damezrandin. Ev bîstsalên dawî Dewleta Rus bi bernameyek berdewamî dan kontrolkirina coxrafyaya Çar û Sovyet ji bo xwe wek mîrateyek girtin.
Şerê niha li Ukrana ya heye berdewamiya vê rastiyê ye. Dewlet û desthilatdarên Ukranî ev bist salin wek gêja devdigerin desthilatdarên bê îradene yek jî xwendina wan ya ji bo dîrokê yanî nîne yan ketine bin berjewendiyên şexsî. Ji kêdera dinyayê belgeyek gendelî derbikeve endamên desthilast û dewleta Ukranî jî dinavdene. Wek belayek li ser miletê Ukranî niştine. Ew jî baş dizanin ku Ewrupî tenha ji bo berjewendî û ewlehiya xwe wan wek yêm bikar tînin. Ev bi dirêjahiya dîrokê her wisa bûye. Ji bo wê di navbera du hêzên heşmunger de wek qada şerê berdewamin. Bes desthilatê kartoniyê Ukranî ev bistsalin tenha karê dizîkirinê dikin ku dewleta Rus jî ji bo wan rêvedike ji bo ku îradeya wan ya birêvebirina bişkê.
Di heman demê de hinek herêmên Ukranî hene ku piştî bi şoreşa Sovyet hetan niha bi berdewamî guhrtina demografîk lê hatiye kirin. yanî ew şûnên ku niha artêş Rusya ketiye bi dirêjayî ev sed salê dawî guhertina demografîk lê hatiye çêkirin. Lewma jî bi her şêwazek be kontrola Rusya li ser wê axê bi rêbazê qaşo Huqa desthilatdara jî be dikarin jê re kirasekî bibirin. Ji ber ku ne hêzên Ewrupî ne jî Ramboyê wan aniha ji bo şerekî dij bi Rusya amade nînin.
Xirabi li dinyayê ketiye tevgerê wek barekî reş xirap ser bi gelan û dinyayê de digre. Hêviya ku di sedsala 19 û bistem de hebû bi destê desthilatdarê Rusî ve hat têkbirin. Evê jî wisa kir ku li dinyayê desthilat heta astek bê minet tev bigerin. Bloqa li derû berê Rus û bloqa li derûberê Emerîqa yek ji ya din baştir nîne. Du hêzên xirapkarin ku ji bo têkdana dinyaê tevdigerin. Lewma jî li dinyayê hêza parastina rumeta dinyaya me dikare di dem û sateke wisa de xwe ji nijatperestî û buna amûrê destêdesthilatên xwe, xwe biparêzên. Dema kongreya demokratîk û wicdanî ya dinyayê ye.
