Rêber APO
Mezinbûna heqê dayikê teqez e. Ev ji bona her dayîkê wisa ye. Bêguman, rêzgirtina dayikê, girêdana mafê hiqûqa dayikê divê her dem li ber çav bê girtin û ev wekî peywir li pêş me ye. Emê hewl bidin ku her dem rêza yekem bidine dayikê û bi awayî herî baş layîq bibin.
Bahsa dilê dayîka tê kirin. Tê gotin ku gelek bi hestan barkirîne û bi piranî jî digirîn. Ev li Kurdistanê zêdetir e. Sedema wê jî di rastiya me de veşartiye. Di şertên malbatên pêşketî de, kêm be jî dîsa jî dayik digirî. Li ciyê ku herî zêde an jî heta dawiya emrê xwe digirîn, ciyên herî zêde ku nakokî zêde ne. Ev bi tevahî dibe nirxandineke zanistî jî. Ji ber vê yekê jî, dayikên kurd, dayikên ku herî zêde digirîn. Ev pêwîstiya ravekirina zanistiyê ye. Min tu car nexwest bi erzanî nêzîkî dayîkê bibim.
Rastiya min a dayikê jî, xwedî wateyeke wisa ye. Ji destpêkê de min ev hêlên nakok bihîst û ji bona hêlên neyînî pêk neyên jî, bi awayekî bêeman ez di ser xwe de çûm. Di vê wateyê de serîrakirina min a mezin a li hember dayikê di emrekî biçûk de destpêkir. Wê bê gotin ku, “Ma wisa dibe?” Rast e, dibe. Bi min re gelek gelek çêbû. Baş tê hişê min; dem bi dem dema ku min digirt hemberî xwe û bahsa hiqûqa xwe ya demkurt dikir, tezê min ê dijber hebûn: Min digot, “Tu, bi kîjan hincetan, bêyî ku tu paşeroj raber bikî, bi zarokekî re wisa biaxivî. Te çi da û tu çi dixwazî?” Hê di wî emrî de tezên min ên bi hêz hebûn. Ev jî dibû şiklekî pejinkariyê. Ji bona ku layîqî vê dayikê bibim, min hê wê demê dît ku encax bi pratîkeke jiyanê ya bêeman ezê bikaribim pêk bînim.
Min tu carî nexwest bi erzanî berê xwe bidim dayikê. Min hezkirineke erzan nexwest, min hewl da ku nekevim rewşeke biçûketinê. Min dikaribû hinek tiştan bikira, da ku dayika xwe razî bikim, ji bona vê jî serkeftinên min jî hebûn. Bes dibe ku hinek bibêjin, “Tu gelek bêrehm î!” Lê li gorî min, wekî awayê herî baş layîqbûnê, ez bi diyariyan, bi gotinên erzan ên hezkirinê re, bi vê hêzê nêzîk nebûm. Gelek hesret mabû û gelek caran digot: “Gelo tu yê bikaribî, çend metre paçek bistînî. Ez dayika te me.”
Li hember van gotinan, min tu carî diyariyek nesende. Di şert û mercên malbata me de, jiyaneke bi gelek zehmentiyan derbas dibû hebû. Têkiliya dê-bav, jiyanê kiribû ku neyê naskirinê. Bav extiyar û hinek jî bêhêz. Dayik hinek ciwantir û bi hêz e. Ev têkilî bi serê xwe, di têkiliyên malbatê yên serdestiya zilam de, rê li ber nakokî, tevlihevî û nenasiyan vedike.
Dîtir bîranîneke min a girîng, li hember şer’ra zarokên mizawir Miho û Cimo, derketinên min dawîn bûn. Miho her dem dixwest şer bike. Rojek, li quncê malê, dawa min tijî kevir, bêyî firsend bidimê, min ew bi keviran pêşwazî kir. Heta goma malê reviya. Carek din xwe nêzî pevçûnê nekir. Yê Cimo jî piştî şopandinekê, ji hevraza jorîn de, dawa min tijî kevir min ew tengav kir. Ew jî reviya goma malê. Piştî ku dersa xwe baş girt, ji rewşa xeterbûnê derketibû. Li ser vê yekê, baş tê hişê min, dayika min li min xwedî derkete û peznê min da. Di pêşketina lidijderketinê de, bêçaretiya bavê min û serhêldêriya dayîka min a sînor nenaskirî û heq dîtin bandor kiriye. Çavdêriyên dayika min li hember min, bi qasî ku min piştre bihîst, erênî û gihiştî bûye. Ne şaşbim li ser pirsa Fermandarê Tugaya Rihayê, gotina wê ya; “Ji bona ku wî li ber congên xwe bihêlim, min gelek hewl da, lê biserneketim.” rastiyê îfade dikir. Ya ku yekem car ferq kir ku, wê terza min, min bi tenê bihêle jî ew bû. Gotina wê wisa bû; “Wê her kes ji te sûd werbigire, lê wê tu kes fena te bi te re nexebite.” Gotina wê, fena ku got jî derket. Wekî din, der barê min de nirxandina wê ya dawîn ev bûye; “Ew ji bona min tekane bû, ciyê wî û ew bixwe gelek gelek cuda bû.” Berî rehmetkirinê gotina wê ya dawîn; “Her dem dia bikin, ji her kesî re xêrê bikin” bûye.
Piştre di nirxandinên min ê dayik û jinê de ku min ew erka wê nirxand, min pêwîstiya basît negirtinê û mafê wê dayînê dît. Nirxandineke wê ya ji bona jinan jî, têrî xwe biarifî bû: “Zehmet e ku tu bi vî hiş û kesayetî jinek bibînî” Divê min ew eqlê dayîka xwe ku difikirîm ji bilî hêrsê tu taybetiyên wê nîn in, qebûl bikirana. Ji ber dîroka ku kor dike, em ji hev dûr ketin. Lê piştî ku min li pey xwe nihêrt, ew dengê bi esl ê çanda xwedawendiya dayikê ye û wê ev deng gihandiye min. Minê piştre ji ber vê ew bi minet bibîr anîna û ew qebûl bikirana. Ya ku min serî li hember rakir ne dayika min bû, ew pergala zalim, biyanî û dirû ya civaka serdest a mêr bû. Min îspat kiribû ku, her çiqas me ev bi hev pîroz nekiribe jî, ez kurekî baş ê dayika xwe bûm.
Karê wateyê her diçe bi pêş dixim. Bi awayekî betal betal vegera min a axa ku li hatime dinê, min dest tehlîlkirinê kiribû. Sedema fena hespekî ji gomê rev û xwe avêtina çiya, nirxa ku sê caran nîvdarvekirina dayika xwe baştir fêm dikirim. Dayika ku min digot nezane, minê piştre ji gotina wê ya, “Wê tu kes xwe tevlî xebata te ya wisa nebe, her kes ji te feyde bigire û tu yê tenê bimînî” min fêm kir ku tenê wê ez fêmkirime. Bêyî ku li pişt xwe binêrim, bi sekna xwe ya, “Tişt nabe, ez bibiryar im bi tenê bimeşim” meşiyam. Dema ku min xwe wisa fêm kir, min axa ku lê çêbûme tehlîl dikir. Her ku sedsala 20’an ji dûr ve bi hemû giraniya xwe dihate ser min, minê fêm bikirana ku çima tê ser min. Bi êrîşeke fena rahibên sûmerî ku bi dewleta afirandiye çawa êrîş dibe ser axa bi bereket a xwedewenda dayik re rû bi rû man. Dema ku min ev fêm kir, ez bi xwe ji xwe direviyam û minê bidîtana ku li paş, ji bilî çend niqutên wateyê nemaye.
