Rêber Apo –
Tê wê wateyê, di me de malbatgerî ji malbatê zêdetir rewşeke nexweşiyê rave dike. Ev tişt him di malbatên noker, feodal de, hem malbatên bûrjuva yên xeşîm de, hem jî di malbatên gundî û bingehê xwe bûrjuvaziya biçûk in bibandor in. Ew polîtîkaya ku wateya xwe di gotina “hebûn û nebûna min ji bo malbatê ye” dibîne, ji aliyê berjewendiyên malbatê ve hatiye diyarkirin. Heta pirsgirêka jiyanê jî bi vê yekê ve girêdayî ye. li gel me berovajiya vê, ger hîn di serî de rastiya malbatê ber bi rexneyeke tund ve neyê birin û gelek bandorên wê neyên hilweşandin, baş tê zanîn ku şoreşgerî nabe û partîgerî nayê kirin. Di vê wateyê de PKK’îbûn navê şerê li hemberî bandorên malbatgeriyê ye. Ew bi qasî ku li hemberî bandorên dagirkeriyê şer dike, ew qasî jî li hemberî bandorên malbatgeriyê şer dike. Di nava me de derketina holê ya malbatê bi vî rengî ne. Hema ji bo hemû kesayetên civakê re tiştê ku weke berjewendî tê nîşandan, berjewendiyên malbatê ne. Dema ku tê gotin “bibe mirov” tê gotin bibe mirovê malbatê. “bûyîna mirovekî baş” tê wateya bûyîna layiqê malbatê. Ango hemû gotinên armanca lêgerînên têkîliyan li gor xwe avakirin, heta tiştên weke xwendinê her dem di nava sînorên malbatgeriyê de xwedî wate ye.
48
We malbat bi dest xist jî, çi kete destên we? We malbat rizgar kir jî çi bû? Ew malbata ku we rizgarkiriye çî ye? dema ku we malbat rizgar kir, netew xelas bû, gel xilas bû. Em li netewên din ên hemdem binêrin, hun nikarin ji kêleka sazî û dezgehên ku ew anîne asta wan a îro jî nikarin derbas bibin. Hun ji ber sazî û dezgehên ku ji bo netew pêwîstbûn jî derbas nebûn û bi qasî pênc qirûşan we rûmet neda wan. Li hemberî malbata ku we rizgar kiriye tiştên ku we wenda kirine ev in. Ev tê wateya we malbat xirab rizgarkiriye. Dîsa rewşeke wiha heye, ji aliyê xirab ve gelekî nirx hatine wendakirin. Em ji bo çi li hemberî sazî û felsefeya malbatgeriyê şer dikin? Ew kesayeta Kurd a bêrûmet ku ji bo netewbûn û civakbûnê girtiye, ji bo ku têkîliyên malbatê yên ji rêzê ne rizgar bike tiştekî ku nefiroşe nîne. Bi tenê bikaribe malbata xwe xilas bike.
Me li hemberî vê kesayetê şer destpêkir, kesayeta alternatîf a ku PKK dixwaze biafrîne kesayeteke gelekî radîkal û rizgarîxwazê netewî ye. Ji ber ku PKK baş dizane ev pirsgirêk bi derbaskirina malbatgeriyê ve girêdayî ye. PKK dixwaze ji bo civakbûneke azad rê vebike. Ji bo vê jî pêwîste saziya malbatê ku dijberê azadiyê ye û hetanî dawiyê girtiye were rûxandin. Di heman demê de di vê saziyê de hetanî çokê xiyanet heye. ji ber ku dijberê rizgariya netewî ye. pêwîste girêdana bi malbatê re were perçekirin. Di mercên malbatê de xerîbî, înkarkirina rastiya civakî û netewî heye. Ji ber vê yekê jî êrîşî netewbûn û civakbûnê dike. Bila têkîliya malbatê ku ji bo rastiyan girtiye têk biçe ku netewbûn û civakbûn pêş bikeve.
Ev hemû tişt zilamê ku em dixwazin di demên dawiyê de hîna zêdetir zelal bikin tîne bîra mirovan. Di demên dawiyê de me girîngî da lêpirsînkirina jin û zilam. Ew rewşa zilam a sexte û mêrbûna wî ya zilam û jinbûna zêde ya jinê me dike nava fikaran. Zilambûn di giştî de bi egîdî û zayendî ve wekhev tê dîtin. Weke “mirovê weke zilam, jina weke zilam” tê ravekirin. Ev jî weke awantajekî tê hizirandin. Tiştê ku hema di destpêkê de em bibêjin, ev e. Ger ew mirov zilam be, ji bo çi erkên xwe yên rizgarîxwaziyê nayne cih? Ger egîd be, ger zilam be wê demê bila pêwîstiyên vê yekê bike. Ji ber wê jî pêwîstî bi dahurandina zilam nîne. Hîn zêdetir em dixebitin ku zilamtiya di kesayeta Kurd de tê çi wateyê fêm bikin. zilamtiya di kesayeta Kurd de taybetmendiyeke zilamtiyê ku ji rê derketiye. Zilamê Kurd bi gihiştina hestên zilamtiyê ve weke ku hemû nakokiyên xwe çareserkirine. Bi taybetî jî di mijara têkîliyên zayendî de di zilamtiyê de hesteke ku weke dagirkeriyê bi bin xistiye û dewlet avakiriye diafrîne. Ev xerîbûn û xwe xapandineke mezin e.
Dema mirov hindek taybetmendiyên civak û dewleta tirk jî pêş çavan re derbas bike, ev rastî hindekî din baştir tê fêmkirin. Asta zilam a zayendî li hemberî jinê weke ku radeyeke qehremaniyê dide wî, ev tiştekî seyr e, lê belê rastiyek e. Ev rewş di civakên din de ne di vê astê de ne. Di vê mijarê de dema ku em zilamê Kurd ji kûr ve lêkolîn bikin emê bibîn ku di vê wateyê de tenê bi tatmînekê ve li ser piyan dimîne. Wî jina xwe kiriye pîrek, jin jî hîna zêdetir bi pîrekbûnê ve li ser vî bingehî weke zilamekî ye. wisa tê bawerkirin ku bi vî rengî hemû nakokî hatine çareserkirin. Bêguman girêdaniya vê bi nirxandinên malbatgeriyê ve hene. Çawa ku rizgarkirina malbatê ji rizgarkirina welat girîngtir be ji bo zilam têkîliyên zayendî jî ew qasî girîng e. di rastî de zilamê Kurd di mijarên din de xelas bûye. Li hemberî dewletê xilas bûye, li hemberî civakbûnê û netewbûnê xilas bûye, li hemberî nirxan û tekîliyên civakî xilas bûye. Ger bi wî rengî be, gelo têkîliyên ku dihêle di nava malê de ew aktîf be û zordest be çi ye? ev têkîlî ya li hemberî jinê ye, ew jî bi têkîliya zayendî dest pê dike û hetanî her cureyê çewisandinê ve diçe.
Dema mirov balê lê bikişîne, zilam bûyera têkîliya zayendî weke bûyereke serdestiyê bi dest digre. Her têkîliyekê zayendî ku dikeve tê de weke ku bûye yekemîn dinirxîne. Ev rewş ji rê derketina exlaqî ya cidî ye. pêwîste mirov bi vî rengî binirxîne. Ev têkîliya ku di civakên din de û di demên dîrokî yên din de gelekî xwezayî ye, ji bo çi di rastiya me ya civakî de çawaniyeke cihê bi dest dixe? Ev ji bo civaka Tirkiyê û heta gelek civakên din jî derbas dibe. Em hîn zêdetir dixwazin rastiya civaka xwe dahûrînin. Bi taybet vê gavê pêdiviyên me bi vê yekê hene. Ango gelekî ku di nava pergaleke civakî û netewî de her tiştê xwe wenda kiribe, di her tiştekî wê de xilasbûyînek hebe, pêwîste mirovên me nebêjin “ez gelekî mezin im.” Ev rewş hîn jî dibe mijarên henekan. Mînak, zilamên tirkan li hemberî Ewrûpiyan qaşo bi zilambûna xwe pesnên xwe didin, ev hemû çîrok in. Ev di civaka Kurdan de hindekî din balkêştir e. hîna zêdetir ji bo bandorên civakî û encamên xirabtir rê vedike. Li gor min mijara ku herî zêde em li hember şer bikin ev e. Hela ew kesên ku di temenekî biçûk de naskirina wan a têkîliya zayendî ya bi vî rengî ve gelo çi wenda nakin? Têkîliya zayendî li ser bingehê azadiyê an jî evînê wê çawa çêbibe? Ji bo nîqaşê vekiriye. Ger ev yek rast were nirxandin dê ji bo pêşkeftinan rê vebike. Ne ber bi xerîbiyê ve dê ber bi gihiştin û jiyaneke bi wate ve bibe. Ger di nava gulokeke kaosa civakî û têkîliyên civakî de ev tişt weke amurekê çareserkirinê ya herî bingehîn were hizirandin ev dê rê li ber karesatan vebike. Mirovên ku dema azweriyên (tutku) wan ên zayendî negihêne serkeftinê û întîhar dikin ne kêm in. Di rastiyê de ev rewşeke nexweşiyê ye. di rewşeke wisa de kesayet xwe weke tunebûyî dibîne.
