NAVENDA NÛÇEYAN – Ji pênûsa Ronî Med…
Çima divê ciwan beşdarî komun û meclîsan bibe?
Konfederalîzma Demokratîk modeleke civakê ye ku li şûna nêzîkatiya dewleta otorîter xwerêveberiya gelan diparêze û azadiya gelan esas digire. Di navenda vê modelê de rêxistinên asta herêmî û feraseta demokrasiya rasterast hene. Komîn û meclîs hêmanên bingehîn ên vê modelê ne. Divê ciwan weke hêza pêşeng a veguherîna civakî di van meclîs û komînan de bi awayekî aktîf cih bigirin û bibin hêza herî dînamîk a ku van pêkhateyan dide jiyîn. Ji ber ku ciwan ne tenê paşeroja civakê ne, di heman demê de aktorên heyî yên guhertina civakî ne.
Tevlîbûna ciwanan a komûn û meclîsan tê wê wateyê ku ew ji şert û mercên jiyanê yên di bin kontrola dewlet û desthilatdariyê de ne, li derveyî pergala civakî, xwe weke şexs îfade dikin. Ev beşdarbûn ne tenê rê dide wan ku destwerdana rêveberiyên herêmî bikin, di heman demê de mafê xwe yê gotinê di çareseriya pirsgirêkên civakî de û di qadên jiyanê de jî bikar bînin. Demokrasî pêvajoyeke ku ne tenê li ser sindoqan, di her kêliyê de û di her astê de heye. Di vê pêvajoyê de divê ciwan bibin aktorên herî girîng.
1-) Rêveberiya Xweser û Beşdariya Civakî
Komun avahiyek herî bingehîn a Konfederalîzma Demokratîk e; yekîneyên rêveberiyên herêmî ne ku têgîna demokrasiya rasterast pêk tînin. Ev komun qadên ku her beşê civakê, her ferdek dikare jiyana xwe bi azadî birêxistin bike û biryara xwe bi xwe bide. Tevlîbûna ciwanan a di komunan de ne tenê avakirina desteya rêveberiyê ye, di heman demê de ji bo afirandina jîngehek ku her endamek civakê xwedî gotin e.
Ciwan bi enerjî, afirînerî û perspektîfa xwe ya pirsyariyê koma herî zêde dikare tevkariyê li avahiyeke wiha demokratîk bike. Kesên ku herî zêde ji mijarên wekî perwerde, çand, tenduristî û aborî bandor dibin ciwan in. Ji ber vê yekê ne tenê ji bo xwe, ji bo pêşeroja tevahiya civakê jî di van waran de xwedî gotin girîng e. Ger ciwan di van meclîsan de cih negirin, biryarên civakî di destê kesên ku pêşeroja wan ava dikin de, ji wan serbixwe dimînin. Ev yek tenê newekheviya civakî kûr dike û nahêle ku ciwan bi pirsgirêkên derdora xwe re rû bi rû bimînin.
2-) Teşekirina Civaka Sibe ya Îro
Taybetmendiya herî diyar a Konfederalîzma Demokratîk ew e ku gel xwe bi rêve dibe. Komîn û meclîs qadên ku bi vî rengî desthilatdariyê di her astê de lê dimeşîne ne. Ciwan bi beşdarbûna van avahiyan re fersendê didin ku îro bingehên civaka siberojê deynin.
Her komun armanc dike ku qadên jiyanê yên hevpar ku beşên civakî, çand, ol û komên etnîkî yên cihê li hev kom bibin, ava bike. Di van hawirdorên ku derfeta pêşxistina hişmendiya civakî û berpirsyariya ciwanan hebe, ne tenê di asta takekesî de, di asta civakî de jî wê roleke beşdariyê bigirin dest. Ev beşdarbûn wan dike kesayetên hişyartir û berpirsiyartir û wan dike ku di pêşxistina pêşniyarên çareseriya civakî de rolek aktîf bilîzin. Cîh negirtina ciwanan îro di komunan de da ku civakên paşerojê ava bikin, dê di cîhana sibê de tenê wekî xerîdar bimînin.
3-) Hevgirtin û Nifşa Çareseriya Hevbeş
Sedemeke din a girîng a ku ciwan beşdarî komin û meclîsan bibin jî ew e ku hevgirtina civakî pêk bîne. Konfederalîzma Demokratîk li ser bingeha têkiliyeke hevgirtinê ya dilxwazî ye, ne li ser ferzkirinê. Ev tê wê wateyê ku ji bo her kes û civatek cîhek jiyanê ya hevbeş were afirandin, rêzgirtina nasname û hewcedariyên wan ên yekta. Dema ku ciwan bibin endamên çalak ên van torên hevgirtinê, derfeta wan heye ku bi civaka berfireh re têkilî daynin û hev têgihiştin û alîkariyê pêşve bibin.
Yek ji qadên herî girîng ên ku ciwan dikarin tê de beşdar bibin, yekbûna civakê bi giştî û pêşxistina çareseriyên hevpar ên pirsgirêkên hevpar e. Di vê xalê de ne tenê parastina mafên takekesî, dabînkirina edaleta civakî jî dibe pirsgirêk.
Ciwan bi tevlîbûna komun û meclîsan dikarin ji perwerdehiyê heta tenduristiyê, ji bêkariyê heta pirsgirêkên hawirdorê ji gelek pirsgirêkên civakî re çareseriyê pêş bixin. Ev çareserî dê domdar û berfirehtir bin ji ber ku ew bi beşdariya gel têne hilberandin.
4-) Berpirsiyariya Siyasî û Exlaqî
Yek ji rêgezên bingehîn ên Konfederalîzma Demokratîk, têgihiştina rêxistinbûyîna li ser bingeha îradeya gel a li dijî zilma dewletê ye. Ciwan bi parastina vê xwerêveberiya li hemberî desthilatdariya dewletê dikarin exlaqê civakî û hişmendiya siyasî bi awayekî herî kûr pêk bînin. Komun ne tenê organên rêveberiyên herêmî ne, di heman demê de qada perwerdehiya siyasî û exlaqî ne. Li vir ciwan ne tenê pirsgirêkên civakê nîqaş dikin, di heman demê de dibin aktorên polîtîkayên hevpar ên ji van nîqaşan derdikevin.
Ciwan bi tevlîbûna komunan ne tenê jiyana xwe diparêze, di heman demê de ji bo edaleta civakî, wekhevî û azadiyê gavan diavêje. Ciwanê ku berpirsyariyeke siyasî hildigire, di heman demê de dibe ferdekî ku berpirsyariya xwe ya civakî pêk tîne. Ev tevlêbûna aktîf a di komunan de dihêle ku ciwan ji aliyê siyasî û exlaqî ve bêhtir bibin xwedî perspektîfek azadîxwaz û wekhev.
5-) Zêdekirina Hêza Civakê ya Derveyî Dewletê
Konfederalîzma Demokratîk li dijî dewletê mafê gelan diparêze ku xwe bi rêve bibin. Ev yek alternatîfa pêkanînên saziyên dewletê yên navendî yên ji bo zext, tepisandin û dûrxistina gel e. Dema ku ciwan li hemberî feraseta dewletê ya li ser serweriyê weke parêzvanên îradeya gel di komunan de cih digirin, ne tenê civaka herêmî, tevahiya civakê ji bo veguherînê gavan diavêjin. Tevlîbûna aktîf a ciwanan di vê sîstemê de dihêle ku ew ne tenê çavdêrên pasîf ên jiyana civakî bibin mijarên çalak.
Komun bingehên alternatîfa dewletê, civakek azadîxwaz û wekhev datînin. Ji bo ku van avahiyan jiyanî bikin divê ciwan di dema guncav de tevbigerin. Ji ber ku tenê ciwan xwedî kapasîteya û wêrek in ku di warê civakî û siyasî de destpêkek nû bikin.
Encam: Ciwan Hêza Bingehîn a Konfederalîzma Demokratîk e
Tevlîbûna ciwanan a komun û meclîsan ne tenê berpirsyariyeke civakî ye, di heman demê de amûra herî bi hêz a veguherîna civakî ye. Konfederalîzma Demokratîk ne tenê ji bo guhertina civaka heyî, di heman demê de ji bo avakirina jiyana xwe ya azad jî derfetê dide ciwanan. Divê her ciwan di pêkanîna vê azadî û wekheviyê de xwedî li komunan derkevin. Ji ber ku ciwan hem ji bo îro û hem jî ji bo sibe temînata azadiya civakî, hevgirtin û edaletê ye.
