“Hevdîtinên di navbera Tirkiyeyê û Hêzên Sûriyeya Dmeokratîk (HSD) de ku bi navbeynkariya Amerîkayê ji bo avakirina ‘Herêma Ewle’ tên kirin, didomin. Di hevdîtinên ku 2 rojan hatin kirin de tu encam derneket û Serokkomarê AKP’î yê Tirkiyeyê Recep Tayyîp Erdogan daxuyaniya ku dê ‘bikevin rojhilatê Firatê’ da. Li dijî vê yekê Wezîrê Parastinê yê Amerîkayê Mark Thomas Esper jî ragihand ku dê rê nedin operasyoneke yekalî ya Tikriyeyê. Di encama hevdîtinên ku 2 rojan dewam kirin de ne ji hêla Tirkiyeyê ve ne jî ji hêla Amerîkayê ve tu duxayanî nehat dayîn. Ev rewş nîşan dide ku Amerîka û Tirkiyeyê hê jî li hev nekiriye û aktoreke din a şerê Sûriyeyê, Rûsya ket dewrê. Rûsya ji bo ‘rojhilatê Firatê’ dîplomasiyeke kûr a leşkerî û siyasî dimeşîne û careke din li Îdlîbê ku di navbera rejîm û komên radîkal ên di bin kontrola Tirkiyeyê de demeke dirêje bûye qada şer, ket tevgerê.
Bêçaretiya Îdlîbê
Bi mehan e aktorên şerê Îdlîbê yên li qadê Artêşa Sûriyeyê û Heyet Tehrîr El Şam (HTŞ/El Nusra) in. Li pişt Artêşa Sûriyeyê Rûsya û li piştî Heyet Tehrir El Şam’ê (HTŞ/El Nusra) jî Tirkiye heye. Îdlîb ku di 2 salên dawîn de di şerê navxweyî yê Sûriyeyê de cihekî girîng girt, dem deman NATO û Rûsyayê anî li hemberî hev. Tirkiye hem di çarçoveya lihevkirina Astanayê hem jî lihevkirina Soçiyê de peywira derxistina HTŞ’ê û komên din ên biçûk û mezin ji Îdlîbê girtibû ser xwe. Tirkiye her carê polîtîkayek meşand û li herêmê bû sedema pevçûnên mezin.
Rola Tirkiyeyê
Herî dawî Tirkiye peywira derxistin komên radîkal a ji qadeke bi qasî 15-20 kîlometreyî ya li başûrê Îdlîbê girt ser xwe. Heke Tirkiye vê yekê pêk banîna dê ev qad weke qada ku hatiye ‘bêçekkirin’ bihatina ragihandin. Lê ji ber ku berovajiyê vê yekê piştgirî da komên li vê qadê û ji wan re çek şand, rejîm û Rûsyayê li hemberî vê qadê operasyonan li dar xistin û hin deveran ji HTŞ’ê û komên din girtin. Di pevçûnên ku bi mehan dewam kirin de HTŞ’ê jî hin deveran ji rejîmê stand.
‘Herêma ewle’ û agirbesta Îdlîbê
Ji ber ku tê payîn ‘Herêma Ewle’ li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê bê avakirin, çavê herkesî li ser hevdîtinên di navbera Amerîka, HSD û Tirkiyeyê de ye. Dema ku ‘rojhilatê Firatê’ ket rojevê, liv û tevgera li rojavayê firatê kêm bû. Li rojavayê Firatê rejîmê li Îdlîbê agirbest ragihand. Li gel ku têkildarî sedema agirbestê gelek agahiyên cuda hatin dayîn jî tê gotin ku Rûsya dixwaze hin pêngavan bi pêş bixe.
Gelo Tirkiye û Sûriyeyê li hev kir?
Hat hînbûn beriya çend rojan ji îstîxbarata Sûriyeyê Alî Memlûkî, şêwirmendê Beşar Esad Bûseyna Şaban û Berdevkê Serekkomariya Tirkiyeyê Îbrahîm Kalin û Musteşarê Rêxistina Îstîxbaratê ya Tirkiyeyê (MÎT) Hakan Fîdan, bi garantoriya Rûsyayê hatine gel hev. Tê gotin ku di vê hevdîtinê de aliyan li ser Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê li hev kiriye. Heyeta Tirkiyeyê têkildarî operasyona Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê ev lixwegirtin (teahûd) daye Heyeta Sûriyeyê: “Em ê terorê paqij bikin û ji xaka we derin” Tê gotin gotin ku Sûriye jî bi agahdariya Rûsyayê vê yekê qebûl kiriye. Tê destnîşankirin ku dê Rûsya ji Tirkiyeyê hêsaniyê pêk bîne û hewl bide ku NATO’yê bide zorê.
Ji agirbestê ber bi pevçûnan
Tê ragihandin ku ji ber aliyan di vê hevdîtinê de li hev kirine, rejîmê li Îdlîbê agirbest ragihandiye. Lê ji ber ku planên Tirkiyeyê weke dixwest bi pêş ve neçûn, rejîmê careke din li Îdlîbê dest bi operasyonan kir. Li qada Sûriyeyê ku rohilat û rovayê Sûriyeyê bandorê li hev dikin hêz û aktorên din jî qertên xwe nîşanî hev didin. Li gorî agahiyên tên bidestxistin Rûsya di vê çarçoveyê de dixwaze bi hêzên Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê re jî hevdîtinan bike.”
Çavkanî: Nazim Daştan / MA
