NAVENDA NÛÇEYAN – Serhildanên Amedê yên 28’ê Adarê careke din rihê serhildêr ê Amed, ku di dîroka berxwedana Amedê de cihê xwe girtiye, nîşanî me dan. Di 28ê Adar ê 2006’an de, serhildanên piştî ku 14 gerîlayên HPG li Şenyayla yê bi çekên kîmyewî şehîd bûn dest pêkirin, merasîma cenazeyê 4 gerîlayên HPG wextê anîn Amedê mezintir bû. Wextê li her kolanên Amedê diruşmên “Amed şehîd emanet ê te ne!” deng dida rihê tolhildanê hemû derên bajêr bipêça bû. Serhildanên 28’ê Adarê ku yek ji serhildanên herî mezin ên gelê Kurd tê nirxandin di 24’ê Adarê de, bikaranîna çekên kîmyewî, li Şenyayla yê 14 gerîla hatin qetil kirin de destpêkirî bû. Malbat ji bo ku cenazeyan bigirin çûn Saziya Tipa Edlî ya Meletiyê û piştî wergirtina cenazeyên şewitandî agirê serhildanan pêketi bû. Dema ku malbatên ku cenazeyên xwe girtin hatin Amedê, li bajêr bêdengiyek û hêrsek kûr hebû. Dema ku esnafan kepenk digirtin, girseya li ber mizgefta Bûlvara Medîne yê her deqe zêde dibû. Piştî ku cenazeyên 4 gerîlayên HPG’ê bi alên zer, sor û kesk û ala PKK’ê hatin pêçandin, gelê ku cenaze rakir ser milê xwe, ber bi Goristana Yeniköy ve meşiyan. Di dema merasîma oxirkirinê de, balafirên şer ên F16 li ser gel nizm difiriyan, lêbelê, girseyî her saniye ka diçû mezin dibû, û şehîd ji aliyê Amediyan ve dihatin xwedî derketin. Piştî merasîma cenaze, polîsên dagirker ku bi panzer û maşîneyên zirxî rê girtibû, li ber Qereqola Polîsan a 10’ê Nîsanê êrîşî kesên ku ber bi Bağlar ve dimeşiyan kir. Li ser êrîşa polîsên dagirker gelê Amed ê bi molotof û keviran bersiv dan û dest bi Serhiladana 28 Adarê kir. Bi geşbûna berxwedanê re di serî de li Baxlar a Amed ê, gel li gelek deverên Amedê daket kolanan. Di vê berxwedanê de, bi dehan kes birîndar bûn û bi dehan kes ji hêla polîsên dagirker ve dîl hatin girtin. Dema ku Serhildan hate Ofîsê, yek ji navçeyên herî qelebalix a Amed e, komek ji 1000 kesî barîkat danîn û li dijî polîsê dagirker berxwe dan. Li qereqola dagirkirinê ya li Kolana Emekê bi kevir û molotof kokteylan hate lêdan. Dema ku hema hema her kolanên bajêr veguherî qada çalakiyê, her kes ji 7 heya 70 berxwedan bi meşa ber bi saziyên dewletê û bernedana kolanan berxwedan mezintir kir.Dema ku tedbîrên ewlehiyê yên tund li dora saziyên dewletê hatin girtin, malbatên polîs û karbidestên hukûmetê ji xaniyan derxistin û birin qada werzîşê ya qereqolê. Di encama êrişa polîsên Tirk ên dagirker de, di roja yekem a bûyeran de 29 kes birîndar bûn û zêdetirî 100 kes jî hatin binçav kirin. Di nav birîndaran de ciwanê bi navê Mehmet Akbulut jî hebû. Ciwan bi giranî birîndar bû û rakirin nexweşxaneyê.
Gelê ku di 29’ê Adarê de şiyar bû bi kolanên ku veguherîn qadên berxwedanê hatin pêşwazîkirin, polîsên dagirker berê dest bi dorpêçkirina her kolanê kir û girseyek ji polîsan ava kirî bû jî. Wextê rewş wisa be, dema ku gel careke din daket kolanan, Amed bi dirûşmên tolhildanê deng vedida. Di encama polîsên dagirkeriyê bi guleyên rast êrîşî gel kir,Abdullah Turan ê 9 salî, ku li ser banê xaniyê xwe li xwepêşandanan temaşe dikir jiyana xwe ji dest da, ciwanek, Mehmet Işikçi yê 20 salî jî tevî hemû mudaxeleyan şehîd ket. Dema ku li Taxa Navenda Tenduristiyê ya Bağlarê ciwanê bi navê Tarık Atakaya bi giranî birîndar bû, ciwanê bi navê Onur Kaya jî li stûyê xwe bi giranî birîndar bû. Di dawiya 29ê Adarê de, 3 şehîd û 106 birîndar hebûn.
Piştî Amed ê, berxwedan heya Êlih ê dirêj bû, û roj bi roj berxwedanan li hemû Bakûrê Kurdistanê bandora xwe nîşan dabû. Rojek şûnde, di merasîma cenazeyê Abdullah Rûk, yek ji gerîlayên HPG, bi hezaran kes herikîn kolanên Êlih ê,dema ku cenazeyê gerîlayê HPG Kenan Demir li Sêrt ê ji hêla hezaran ve hate pêşwazî kirin û kepenk nehatin vekirin. Di dema merasîma oxirkirinê de, ciwanê 16 salî yê bi navê Muhlis Efe ji aliyê leşkerê Tirk ê dagirker ve hate gulebaran kirin. Dema ku posterên Rêberê Gelan Abdullah Ocalan di berxwedana ku li Êlih ê mezin dibe de hatin vekirin, di dawiya rojê de 20 birîndar û zêdeyî 40 dîl girtin hebûn. Li gorî vê, li Şırnex, Riha, Mêrdîn û navçeyên wan, gel herikî kolanan û xwedî derketina berxwedanê kir.
Di roja sêyemîn de, bi hezaran kes ji bo beşdarî merasîma cenazeyê Abdullah Turan, Mehmet Işıkçı û Tarık Atakaya yên ku li Amedê şehîd bû bûn, civiyan. Girseya ku alên bi wêneyê KCK û Rêberê Gelan Abdullah Ocalan wergirtin, meşiya. Polîsên dagirker ku pêşiya girseya ku ber bi goristanê ve meşiya da ku cenazeyan binax bikin li ber qereqola dagirker ya 10’ê Nîsanê birîn û guleyên rastîn berdan gel. Enes Ata yê heft salî, yê ku çalakî li ser asfaltê temaşe dikir, bi guleya ji pişta xwe ve girtî hate kuştin. Dema ku polîsên dagirker êrîşî jin û zarokan kir, girseya ku cenaze hilgirt bi dirûşmeyên tolhildanê gihişt Goristana Yeniköy ê. Piştî definkirina cenaze, girseya gel, siyasetmedar û şaredar jî di nav de, ber bi mala sersaxiyê ve meşiya. Piştî ku girse xwe gihand Midûriyeta Polîsan a 10’ê Nîsanê, polîsên dagirker bi hovane dest bi êrîşkirina gel kir. Piştî ji nû ve destpêkirina xwepêşandanan, di demek kurt de xwepêşandan li gelek navçeyên Amedê belav bû. Li cihên ku pevçûn dijwar bûn û polîs nekarîn têkevin, bombeyên gaza rondikrij ji helîkopteran avêtin ser gel. Di xwepêşandanan de nûçegihanê Ajansa Nûçeyan a Dîcleyê, Şakir Uygar ji lingê xwe birîndar bû, Îsmaîl Erkek û Mustafa Eryılmaz jî bi giranî birîndar bûn. Dema ku raporên otopsiya birîndaran hatin weşandin, hate destnîşankirin ku bi taybetî cihên kujer ên mîna sîng û serî hedef hatine girtin. Gava ku hejmara rehîneyan bi sedan nedihat daxuya kirin, ji 40î zêdetir, bi piranî zarok, hatin girtin. Dema ku xwepêşandan heya saetên şevê berdewam kir, malbatên Enes Ata, İsmail Erkek, Halit Söğüt, Mehmet Akbulut û Emrah Fidan yên şehîd bûyî hatin zext kirin û destûr nedan merasîma cenazeyan. Piştî şefê faşîst, ku di derbarê tiştê qewimî de daxuyaniyek da, “Jin jî be zarok jî be, hêzên me yên ewlehiyê dê ya hewce bike”, şîdeta polîs û leşkerên dagirker her ku diçe zêde bû.
Çalakiyên ku di 31ê Adarê de li navenda bajêr kêm bûn, belav bûn navçeyên Bismil, Farqin, Pîran û Ergani. Dema ku êrîşên polîsên dagirker di xwepêşandanan de didome, gel kepengên xwe girtin û daketin qadan.Polîsê dagirkeran bi zorê kepenkên dikandarên li navenda bajêr û navçeyan veke û hewl da ku berxwedanê bişkîne.
Piştî bûyerên li Amedê, Wezîrê Karên Hundir ê faşîst Abdulkadir Aksoy û hevkarê wan wezîrê Çandiniyê Mehdî Eker hatin Amedê û lêkolîn kirin. Mehdî Eker, yek ji wezîrên faşîst, got, “Hêzên meyên ewlehîyê ji bo aramî û nîzam çê bibe her cûre tedbîr hildane û dê bidomînin.” Li aliyê din, Wezîrê Karên hundir yê faşîst, dema ku bîlanço dida, qala kuştina Enes Ata yê 7 salî û Abdullah Turan ê 9 salî jî nekir. Serhildanên ku di 28ê Adarê de li Amedê dest pê kir, bandor li gelek deverên wekî Êlih, Qoser, Nisêbîn, Şırnex, Dêrsim, Wan, Sêrt, Riha, Serê Kanî (Ceylanpınar) û Wêranşar kir û gel daket kolanan.
Raporên otopsiyê yên ku derketin holê bi zelalî eşkere kirin ka kî berpirsiyar in. Tarık Atakaya, Abdullah Duran, Enes Ata, İsmail Erkek, Mehmet Akbulut, Mustafa Eryılmaz, Emrah Fidan, Mahsun Mızrak û İlyas Aktaş, ku di xwepêşandanên li Amedê de şehîd bûn, di encama gule û bombeyên gazê yên ku ji deverên cihêreng ên laşê xwe xwari bûn şehîd bûbûn . Di encama lêdana hovane ya polîsên dagirker de Halit Söğüt yê 78 salî şehîd bû. Li Êlih ê Fatih Tekin ê sê salî, li navçeya Qoser a Mêrdînê Ahmet Garaç û Mehmet Sıddık Önder di encama çekan de şehîd bûn.
Di serhildanên ku li Amed ê dest pê kirin û li bajarên derdorê belav bû bûn 13 welatî şehîd bûn, nêzîkê 300 kes birîndar bûn, nêzîkê 500 kes dîl hatin girtin. Di nav girtiyan de 199 zarokên bin 18 salî he bûn, 91 ji nav wan zarokan hatin girtin.
Di serhildanên ku li Amedê dest pê kirin û li Bakurê Kurdistanê belav bûn de, dema ku Amed pêşengtî dikir, di dîroka serhildanên Bakûrê Kurdistan de, serhildanên 28ê Adarê wekî berxwedanek radîkal têne nirxandin û dibe mînaka şerê gelê şoreşgerî . Di 2006-an de, gelê Kurd ji bo şehîdên xwe û Rêberê xwe ya ku ew ji xwe re wek xetek sor dibînin ka dê çi bikin careke din destnîşan kir. Ji wê demê ve, gelê Kurd her gav zaniye helwesteke pêwîst bigire. Di pêvajoya niha em tê de ne nemimkûn e ku mirov qala tu mafên siyasî û demokratîk bike. Li gorî vê yekê, pêdivî ye ku taybet gelê Amedê, bi gelemperî gelê Bakûrê Kurdistanê tevgerîna pêwîst bigire. Îro dayika Emîne ku li ber dadgehê bi tena serê xwe rûniştiye, dîsa dayîkên me yên laşê zarokên xwe di binê asfaltê de dîtine, cenazeyên me yên di pakêtên bargiranî de şandine, hewcedariya serhildanan a ku di 28ê Adarê de pêk hat, carek din ji me re îsbat kir. Di vê hewcedariyê de, divê dirûşmên tolhildanê û ‘ Amed şehîd emanetê te ne’, ku di 28-ê Adarê de li Amedê deng veda, divê li seranserê Bakûrê Kurdistanê deng vede, û êrîşên li dijî Kurdistanek bê Rêber û şehîdên me neyên qebûl kirin. Dema azadiyê hat, û Kurdistana azad dê tenê bi şerê gelê şoreşgerî were afirandin.
Avzem Munzur
