Katar’ın Türk devletinde farklı sektörlerde toplam 18 milyar dolarlık yatırımı bulunmaktadır. 2018’de ise toplam 19 milyar dolarlık yatırım yapma kararı almıştı. Bilindiği üzere Katar, Türk devletinde yeni değil. Abank ile bankacılık sektörüne girmişti. Ardından QNB ile Finansbank’ı aldı. Sonra beIN ile Digiturk’u.. Yaklaşık 2,75 milyar Euro Finansbank için, 1,4 milyar dolar da Digiturk için verdi. Boyner’de, BMC’de ve daha pek çok markanın içinde de ortaklıkları var. Bununla birlikte 15 milyar doları Katar Yatırım Otoritesi, 4 milyar doları bir diğer ülke fonu olan Q Invest tarafından yapılacak yatırımların hedefinde enerji, telekomünikasyon, turizm, gıda, sağlık, sigortacılık, savunma, bankacılık ve tersanecilik sektörleri var.
Erdoğan önemli ekonomik alanları Katar’a satıyor
Ayrıca 25 Kasım 2018’de Doha’da beşincisi düzenlenen Yüksek Stratejik Komite toplantısı ile Erdoğan ve Katar Emiri Şeyh Temim Bin Hamad El Sani tarfından imzalanan anlaşmalar şehircilik, ticaret, finans, yatırım ve teknoloji alanlarında işbirliğini geliştirmeyi amaçlanmaktadır. Bu anlaşmaya göre Türk devleti tahminen 5 milyon dolar kazanç elde edecektir. Bununla birlikte Katar’ın Türk devletinde yatırımlarını daha fazla arttıracağı ve AKP İktidarına sıcak para akışını hızlandıracaktır. Saray iktidarına en büyük ekonomik desteği yine Katar vermektedir. Katar’ın Türk devletindeki yatırımlarının başında QNB Finansbank ve Digitürk-Lig TV yayıncısı beİN Media; BMC, Tank Palet Fabrikası bulunuyor.
25 Kasım’da iki ülkenin merkez bankaları arasında, yerel para birimleri üzerinden ticareti kolaylaştırma ve finansal istikrara destek olma amacıyla imzalanan Swap Anlaşması’na göre merkez bankaları karşılıklı olarak 5 milyar dolara denk gelen bir tutarla kasalarında Türk Lirası ve Katar Riyali bulunduracak. Bu miktar 2018’de 3 milyar dolar karşılığı Türk Lirası ve Katar Riyali idi.
Katar’ın Türk devletine ihracatı 335 milyon dolar
Genel olarak iki ülke arasındaki ticaret hacmi 2018’de 1.4 milyar dolar seviyesinde kaldı. Türk devletinin Katar’a 2017’de 650 milyon dolar olan ihracatı 2018’de 1.1 milyar dolara çıktı. Aynı dönemde Katar’ın Türk devletine ihracatı da 264 milyon dolardan 335 milyon dolara yükselmişti. Bu artışla Katar, Türk devletinin ihracat yaptığı ülkeler arasında 39’ncu sırada yer alıyor. Bugüne kadar Katar’da 17 milyar dolar değerinde iş yapan Türk inşaat sektörü, 2022 Dünya Kupası ve 2030 Katar Ulusal Vizyonu çerçevesinde gündemde olan alt ve üstyapı projelerine talip olmuştur.
Son olarak Katar Emiri Şeyh Tamim bin Hamit el-Sani’nin annesi Şeyha Moza bin Nasırel-Misned’in Türk devletinde şirket kurup Kanal İstanbul güzergahındaki Arnavutköy’de 44 dönüm arazi satın alması büyük bir tartışma yaratmış durumda. Bununla birlikte 100 bin paya bölünen şirket hisselerinin yüzde 45.45’ini Şeyha Moza alırken, Katar eski başbakan yardımcısı Abdullah bin Hamit el-Attiyah’ın eşi olan Münire bin Nasır el-Misned yüzde 31.82’sini, Şanna Nasır el-Misned ise yüzde 22.73’ünü aldı.
Katar’ın Türkiye üzerinden Kıbrıs ve Doğu Akdeniz’deki enerjiyi elde etme planı
Katar, ekonomik alanda Türk devletinde kendi hakimiyetini kurmaya çalışmak istemektedir. Bu Katar’ın birinci hedefi, ikinci ve en önemli hedefi ise, Kıbrıs ve Doğu Akdeniz’deki enerjiyi elde etmek istemesidir. Burada Akdeniz enerji kavgasında kendi ajandasını izlemektedir. Katar, Doğu Akdeniz’de Kıbrıs Cumhuriyeti ile birlikte doğalgaz arama faaliyetlerine katılırken, Türk devletinden ayrıştığı halde şövenist Erdoğan da bu meseleyi görmezden gelmiştir.
AKP-MHP iktidarının 9 Ekim’de Kuzey Suriye ve Rojava’ya başlattığı işgal operasyonunda da Katar, Türk devletine destek niteliğinde açıklamalar yapmıştı. Bu açıklamaların en önemli sebeplerinin başında Katar’ın önüne koyduğu hedeflere ulaşma amacı yatmaktadır. Katar’ın Türkiye’de yaptığı ekonomik yatırımlara baktığımızda bu daha iyi anlaşılacaktır.
Katarın Türkiye’de satın aldığı önemli kuruluşlar;
Finansbank: 2015 yılında Finansbank’ın yüzde 99.81 payının tamamını 2.75 milyar euro bedelle satın aldı.
Digitürk: Katarlı beIN Media Group, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) tarafından yönetilen Türk Pay-TV platformu Digiturk’ü satın aldı. Satın alma rakamının 1.2 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.
Akbank: Commercial Bank of Qatar, 2013 yılında Abank’ın yüzde 71’ini 460 milyon dolara satın aldı. 2016 yılı sonunda da 224 milyon dolar daha ödeyerek ABank’ın tüm hisselerini satın aldı.
Banvit Tavukçuluk: Türk kanatlı sektörünün en büyükleri arasında yer alan Banvit’in yüzde 79.5 hissesi Brezilya-Katar ortaklığındaki TBQ Foods’a devredildi.
Boynek Grubu: Katar merkezli Mayhoola fonu Boyner Grubu’nun yüzde 30.7 hissesini 885 milyon dolara satın aldı. Altınyıldız, YKM, Ay Marka, Beymen ve Boyner Büyük Mağazacılık şirketleri Boyner Grubu’nun bünyesinde bulunuyor.
Ankas: İnşaat, alt yapı ve mühendislik gibi alanlarda faaliyet gösteren Ankara merkezli Ankas, Katarlı Hamad Bin Khalid tarafından Nisan 2017’de devralındı.
BMC: 1964 senesinde İzmir’de kurulan otomotiv devi BMC’nin yüzde 50’si 2017 yılında Katar Silahlı Kuvvetleri Endüstri Komitesi’ne satıldı.
Ergo Portföy: İslami finans kuruluşları arasında yer alan Katarlı QInvest, 2016 yılında Ergo Portföy‘ü satın aldı. Satın alım sonrasında Ergo Portföy’ün adı Qinvest Portföy olarak değişti.
Boğazda Yalı: 2015 yılında Türkiye’nin en değerli yalısı olan Şehzade Burhanettin Efendi Yalısını, 100 milyon euro’ya satın aldılar. Ancak bunlar sadece madalyonun görünen yüzü.
Yine İstanbul’da değeri yaklaşık 1 milyar dolar olan iki otelle görüşmeler yapılmaktadır. Şehir hastaneleri projeleri Katar’ın ilgi odağındayken, RO-RO gemileri üreten şirketlerle de görüşme halindeler. Katar’ın tarım yatırım firması Hassad Food, 2018’de tarım ve hayvancılık alanında 650 milyon dolarlık yatırım yaptığı ise kesinlik kazanmış durumda.
Katar’ın, Dünya genelinde Türk devletinde de bir çok ayağı bulunan şirkete ortaklığı da bulunmakta. Bunların başında Petrol şirketleri Shell ve Total , Giyim devleri Marks & Spencer, Louis Vitton, Valentino , İtalyan araba devi Porsche gibi markaların %5 ile %50 hisseleri Katarlı şirketlerde. Aynı şekilde Türk devletinde bir çok otelde katar sermayesi bulunmakta.
121 Katar sermayeli şirket Türkiye’de faaliyet yürütüyor
Ekonomik açıdan büyük bir kriz yaşayan Türk devleti, 15 milyar dolar yatırım yapma kararı alan Katar’ın İstanbul ve Türkiye’nin birçok farklı şehirlerde arsa aldığı biliniyor. 121 Katar sermayeli şirket Türk devletinin farklı şehirlerde faliyet yürütmektedır. Türk devletiyle sınırlı kalmayan Katar’ın dünyada farklı farklı kalemlerde, 600 milyar dolar civarında yatırımı olduğu biliniyor. Son olarak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Vakıfbank’taki yüzde 58,5 oranındaki hissesi Hazine’ye devredildi. Bu kararın ardından, yeni yılda Hazine’nin Vakıfbank’taki hisselerinin tamamı ya da bir bölümünü Katar’a satacağı, iddası var. AKP iktidarının buradan elde edilecek gelirle 2020 yılında artacak bütçe açığının bir bölümünü karşılamaya çalışacağı görüşü ön plandayken büyük bir kısmının ise savaşa yatıralacağı kesinleşmiş durumda.
Sara GULAN
Kürdistan Stratejik Araştırmalar Merkezi
