HABER MERKEZİ
Eski Mezopotamya’da 18. yy’dan günümüze yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan mimari öğelerin yanı sıra heykel, kabartma ve en önemlisi binlerce yazılı belge Mezopotamya halklarının kültürlerini anlamamıza yardımcı olmuş olmaya da devam etmektedir. Mezopotamya’nın bu eski merkezlerinde yapılan kazılarda ele geçen yazılı belgeler, bazen çivi yazılı tabletler olurken bazen de tuğla veya kil üzerine yazılmış kitabelerden oluşabiliyor.
Eskinin toplumsal düzeni Ana Tanrıça ekseninde örgütlenirken, kadın-erkek yaşamı birlikte örgütleyen, toplumun ortak çıkarlarını gözeten bir yaşam biçimi benimsenirken, yeni toplumsal düzen inşa edilirken öncelikle yeni yaradılış öykülerine ihtiyaç vardı. Sümer menşeili Yüce Enlil mitinin girişi Tanrıça ile evlenmesi çevresinde döner. Bu tanrıça Enlil ile o kadar iç içedir ki adı Enlil’in dişisi anlamına gelen Ninlil’dir. Aslında belki de havanın eril ve dişil öğelerini temsil ediyorlar.
Yer ile gök arasındadırlar, yaşamı hala birlikte örgütlüyor olabilirler fakat mitten anlaşılacağı üzere Enlil Ninlil’e defalarca farklı kılıklarda tecavüz edecek ve Ninlil’in annesinin belki de Ana Tanrıça’nın (Eski düzeni temsil ediyor olabilir) tüm uyarılarına rağmen zamanla Ninlil kendini Enlil’e bırakacaktı. Sümer aşk ve bilgelik tanrıçası İnanna da yeryüzüne meyve ve sebze bahçelerini bahşedip meyve ağaçları altında dinlenirken Şukaletuda’nın tecavüzüne uğrar ve kendisine kimin tecavüz ettiğini bilmez. Onu bulacağına ant içer ve Tanrı Enki’nin tüm koruma çabalarına karşı Şulaletuda’yı cezalandırır. Aslında bu mitin diğer versiyonlarında da benzer anlatımlar söz konusu. Kramer tarafından yapılan çevirinin birinde Şulaletuda’nın İnanna’ın kendisini aradığını öğrendiğinde Enki’den yardım istediği Enki’nin de ona yardım ettiği anlaşılır. Yani önemli bir tanrı bir tanrıçaya tecavüz edilmesine ses çıkarmadığı gibi aslında bu suçun da ortağı durumundadır. Sonunda İnanna Enki’nin elinden Şulaletuda’yı alıp cezalandıracaktır ama bu Enki’nin suçunu hafifletemeyecektir. İnanna’nın tecavüze uğradığını anladığı anı, tabletin Kramer tarafından yapılan çevirisiyle okuyalım;
İnanna bahçeyi yeryüzüne armağan ettikten sonra dinlenmek için bir ağacın altına oturur ve sonra şöyle devam eder tablet;
‘İnanna cinsel organının önüne Peştamal niyetine Bağladı Yedi Gücü
Ve cinsel organını örtsün diyeydi Yedi Güce sahipliği.
Sonra İnanna uykuya daldı
Ama Şukaletuda koruyucu peştameli çözdü
Onu düzdü, içine girdi sonrada bahçenin ucuna geri döndü.
Güneş uyandı şafak söktü. Kadın dikkatle inceledi kendini Tecavüze uğradığını anladı!
Hakarete uğrayan cinsel organı için nasılda felaketler yarattı!
Elinden geleni ardına koymadı Kutsal İnanna’
Sümer anlatılarına göre tanrılar arasında ciddi ayrıcalıklara sahip olan yabani sığırların doğurduğu Enki’den, Dağ’da yaşayanları Taşlar denilen topluluğu dünyaya getirmekle suçladığı Assaku’ya savaş açan Ninurta’ya, kendini tanrı-kral ilan eden Gılgamış’ tan, Sargon’a ve Marduk’ a kadar şekli değişen, içeriği uyarlanan ama özde aynı olan onlarca mit ile karşılaşıyoruz. Öncesinde Ana Tanrıça sembolleri olarak değerlendirilen her bir öğe bir tanrının boyunduruğuna emanet edilmiştir. Güçler bölünmüş, her tanrı elindekini korumanın türlü yolunu aramış, türlü yönteme başvurmuştur. Kadının bedeni de kuşatılmış, erkeğin emrine verilmiş ve bu mitler aracılığıyla kabul ettirilmiş, meşrulaştırılmıştır. Erkek tanrılar yeryüzünde kendilerine ait mekanlar inşa ettirmiş, bu mekanların en üst katmanlarında aracı rahiplerin suretiyle ikamet etmiş ve kendi işlerini gördürecek krallar, valiler tayin etmişlerdir. Evrenin yaradılışında Enki/Ea’nın payını (Enki Sümerce, Ea Akkadca’dır) anlatan bir mit, tam olarak süreci şu şekilde özetlemektedir;
‘Anu Gök’ü yarattığında
Ve Ea (Nudimmud) Apsu’yu, konutunu yarattığında Ea bu Apsu’dan bir toprak kil aldı
Ve tanrı Kulla’yı yarattı Tapınakların yenilenmesi işinin başında durması için
Ardından Sazlık ve Koruluk’u yarattı İnşaatların ihtiyacını karşılamak için
Sonra tanrılar Nin.ildu, Nin.simug ve Arazu’yu yarattı Bu işi tamamına erdirmek için.
Sonra tanrılar Guşkin.banda, Nin.agal, Nin.zagim, Nin.kura’yı yarattı Tapınaklardaki çalışmaları yapmaları için
Bundan sonradır ki … her şeyi…yarattı denizleri ve dağları Armağan edilecek yiyeceklere çevirmek için bitkilerini
Sonra tanrılar Aşnan, Lahar, Siris’i yarattı Tapınakların düzenli geliri bollaşsın diye
Sonra Kusu’yu yarattı, büyük tanrıların yüce rahibini İbadetleri ve ayinleri icra ettirmesi için
Sonra kralı yarattı, tapınakların savcısını Sonunda da insanlığı yarattı,
Tanrıların bakımı için gerekli işlerin yerine getirilmesi için.’
Özlem Ekinbaş
